A A A

Ποιος ήταν ο πραγματικός Άγιος Βασίλειος από την Καισαρεία και από πού προέρχεται το έθιμο της βασιλόπιτας.

Σήμερα, τα παιδάκια λένε τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς στην γειτονιά τους. Εφοδιασμένα με τα πατροπαράδοτα τριγωνάκια ή με τα κουταλοπήρουνα, μόνο και μόνο να βγαίνει ήχος, αψηφώντας το κρύο και τη βροχή, συνήθως δύο άτομα μαζί, θα τραγουδήσουν όπως και κάθε χρόνο, το «Αγιος Βασίλης έρχεται από τη Καισαρεία, κρατά εικόνα και χαρτί, χαρτί και καλαμάρι....». 

Το βέβαιο είναι, ότι δεν αναφέρονται στον ασπρομάλλη γέρο, ο οποίος είναι παχουλός και ροδοκόκκινος, με σκουφί και κόκκινη ζακέτα, που ρίχνει τα δώρα από τις καμινάδες και κατοικεί στο Ροβανιέμι. Αυτός δεν είναι ο ΆΙ Βασίλης που τραγουδάμε όλοι μας. Ο Άγιος Βασίλης, ο οποίος έχει καθιερωθεί στον χριστιανικό κόσμο είναι ο Επίσκοπος Καισαρείας που, όπως περιγράφουν οι συναξαριστές του: «ήταν πολύ ψηλός, ξηρός και ολυγόσαρκος, μελανός στο πρόσωπο κατά το χρώμα και μακρομύτης στην κατατομή. Είχε φρύδια στρογγυλά... ¨Εμοιαζε με άνθρωπο συλλογιζόμενο και προσεύχοντα τον εαυτό του. Το πρόσωπό του ήταν ζαρωμένο και μακρύ. Είχε μακρυά γενειάδα και οι τρίχες της ήταν ανάμιχτες, μαύρες μαζί με λευκές...». Αυτός είναι ο δικός μας Άγιος Βασίλης. Ο Αι Βασίλης των Ελλήνων.

Για να τον γνωρίσουμε:

Αυτός ο Άγιος που εικονίζεται στην Εκκλησία στην  πρώτη θέση κάτω από την Παναγία με μακρυά γενειάδα και πολυσταύριο φελόνιο, που ευλογεί με το δεξί του χέρι, ενώ με το αριστερό κρατάει το Ευαγγέλιο ή τη λειτουργία του, είναι ένας από τους πιό μεγάλους σοφούς και διδασκάλους και πατέρες της Εκκλησίας μας, που διακρίθηκε και τιμήθηκε για τον αδαμάντινο χαρακτήρα του, τη μεγάλη του μόρφωση, την κοινωνική του δράση και το μεγάλο συγγραφικό του έργο.   

Γεννήθηκε στην Καισάρεια της Καππαδοκίας το 330 μ.Χ., από ευκατάστατους γονείς τον Βασίλειο και την Εμμέλεια, οι οποίοι φρόντισαν τον Βασίλειο καθώς και τα άλλα οκτώ (8) παιδιά τους με χριστιανική ανατροφή και σωστή μόρφωση. Δεν είναι τυχαίο ότι η οικογένεια του Μεγάλου Βασιλείου έδωσε στον κόσμο ΤΕΣΣΕΡΙΣ (4) ΑΓΙΟΥΣ, τον Μέγα Βασίλειο, τον Άγιο Γρηγόριο Νύσσης, τον Άγιο Πέτρο Καισαρείας και την αδελφή τους Αγία Μακρίνα. Όταν βαπτίστηκε, τότε βαφτίζονταν μεγάλοι, μοίρασε τα υπάρχοντά του στους φτωχούς. Το 368 μ.Χ. όταν ξέσπασε μεγάλος λιμός στην Καισάρεια, ίδρυσε την περίφημη βασιλειάδα, ένα φιλανθρωπικό οικοδόμημα με νοσοκομείο, ορφανοτροφείο, πτωχοκομείο, γηροκομείο και ξενώνες όπου κάθε δυστυχισμένος έβρισκε παρηγοριά. Είναι γνωστός ο αγώνας του κατά του αρειανισμού. Το 370 μ.Χ. εκλέγεται επίσκοπος Καισάρειας, όπου έμεινε μέχρι το θάνατό του.     

Για να γνωρίσουμε τα έθιμα του φλουριού και της βασιλόπιτας:

Το έθιμο του φλουριού καθώς και της βασιλόπιτας, προέρχεται από την Καισάρεια, γενέτειρα του Αγίου Βασιλείου, όταν ο Άγιος ήταν Επίσκοπός της. Ο  Έπαρχος Καππαδοκίας Ιουλιανός ενώ πολεμούσε τους Πέρσες, ζήτησε να φορολογηθεί όλη η επαρχία και να εισπράξει τα χρήματα επιστρέφοντας στην Κωνσταντινούπολη. Οι κάτοικοι έδωσαν ότι νομίσματα και χρυσαφικά είχαν, αλλά ο Ιουλιανός σκοτώθηκε σε μία μάχη. Ο Μέγας Βασίλειος επειδή δεν ήξερε πως να κάνει σωστά τη μοιρασιά έφτιαξε μικρά ψωμάκια, έβαλε μέσα μερικά χρυσαφικά και τα μοίρασε στις οικογένειες. Ετσι κανείς δεν παραπονέθηκε και κάποιες οικογένειες βρήκαν τα χρυσαφικά που είχαν παραδώσει.  

Το έθιμο της βασιλόπιτας μπορεί να σχετισθεί με τον άρτο της ελληνικής αρχαιότητας, που προσφερόταν στους Θεούς σε μεγάλες αγροτικές γιορτές, όπως τα Θαλύσια, όπως και τις προσφορές στους Θεούς του Άδη και σε άλλες θεότητες. Το έθιμο αυτό, κάνει την εμφάνισή του στα ρωμαικά Σατουρνάλια, που ήταν αγροτικές γιορτές της βλάστησης και της νέας χρονιάς. Μιά από τις συνήθειες της γιορτής ήταν και η ανάδειξη με κλήρο του «βασιλιά των Σατουρναλίων», που μπορούσε να ήταν δούλος ή άσημος πολίτης. Ο τίτλος του έδινε δόξα και πολλές ελευθερίες. Η παλαιά αυτή συνήθεια πέρασε στους Βυζαντινούς, καθώς και σε όλους τους λατινογενείς λαούς. Αυτός που κέρδιζε ένα λαχνό με κουκί ή ένα φασόλι, θεωρούνταν ο τυχερός της βραδιάς. Η βασιλόπιτα, λοιπόν, παρασκευάζεται ειδικά για την γιορτή του Αγίου Βασιλείου την πρώτη ημέρα του χρόνου. Άλλωστε την 1η Ιανουαρίου το 379, άφησε την τελευταία του πνοή σε ηλικία 48 ετών. Και οι τελευταίοι λόγοι ήταν: Κύριε, εις χείρας σου παραθήσομαι το πνεύμα μου». 

Διδαχές προς την Κοσμική εξουσία

Ο Μέγας Βασίλειος σε ομιλία του προς τους κατοίκους της Καισάρειας, ανέφερε για το χταπόδι. Στην αρχή το περιγράφει και σημειώνει οτι έχει την ικανότητα να εξαπατά τα ψάρια, παίρνοντας πάντοτε το χρώμα του βράχου στον οποίο έχει κολλήσει. Έτσι, όσα ψάρια πλησιάζουν το βράχο για ανεύρεση τροφής πέφτουν θύματα της πανουργίας του. Και συνεχίζει ο μεγάλος αυτός ρήτορας «Τέτοιοι είναι ως προς το ήθος αυτοί που προσεγγίζουν τις κοσμικές εξουσίες και που προσαρμόζουν τις ψυχές και τις συνειδήσεις τους προς τις εκάστοτε δημιουργούμενες ανάγκες. Αυτοί καμία σταθερότητα δεν έχουν στις αρχές τους. Με τους σώφρονες κυβερνήτες εμφανίζονται να τιμούν τη σωφροσύνη, αλλά όταν είναι στα πράγματα οι ακόλαστοι, εμφανίζονται κι αυτοί περισσότερο, ακόλαστοι». 

Το 2017, ανατέλλει σε δύο ημέρες, με πολλά προβλήματα, όχι μόνο για την πατρίδα μας και για όλον τον κόσμο. Εύχομαι σε όλους υγεία, ευτυχία, να κρατήσουμε ζωντανά τα ήθη, τα έθιμά μας και να αγαπήσουμε λίγο περισσότερο την ΕΛΛΑΔΑ μας!  Άλλωστε το έχει ανάγκη. Δεν το νομίζετε;  

                                                                                                     

Του Νικόλαου Κουβή για την Εφημερίδα "Τύπος Κηφισιάς"