Μπορεί για πολλούς η 14η Φλεβάρη να μην είναι παρά μια εμπορική γιορτή, όμως οι καρδούλες που ξεπροβάλλουν παντού γύρω μας κάθε χρόνο τέτοια μέρα, φαίνεται πως έχουν αρχαιοελληνικές ρίζες.

Η ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου. Γιορτή των ερωτευμένων σε όλο τον κόσμο, αν και αμφιλεγόμενη, αποτελεί μοναδική αφορμή για χιλιάδες ζευγάρια στον πλανήτη να γιορτάσουν τον έρωτά τους. Ποιο όμως είναι το κυρίαρχο σύμβολο της ημέρας, αλλά και του έρωτα; Μα φυσικά το σύμβολο της καρδιάς, σε κατακόκκινο χρώμα που εκτός φυσικά από την γραφική απεικόνιση του ζωτικού ανθρώπινου οργάνου, αναπαριστά την αγάπη, τον έρωτα και τα έντονα συναισθήματα για τον ερωτικό σύντροφο.

Αν και οι ρίζες του χαρακτηριστικού σχήματος με τις δύο μεγάλες καμάρες είναι ακόμη ελαφρώς θολές, αρκετοί είναι εκείνου που βλέπουν πίσω από το pop σύμβολο τον μεγαλύτερο Έλληνα φιλόσοφο και επιστήμονα: Τον Αριστοτέλη.

Άλλες θεωρίες...

Πριν φτάσουμε όμως στον Αριστοτέλη, θα πρέπει να τονίσουμε πως η καρδιά και το νόημα που αυτή προβάλλει στον ανθρώπινο εγκέφαλο το σύμβολο του έρωτα, άρχισαν να αποκτούν την έννοια που του δίνουμε σήμερα την περίοδο του Μεσαίωνα. Ορισμένοι πιστεύουν ωστόσο πως η απαρχή της εικονογράφησης με αυτό ή παρόμοιο τρόπο ξεκίνησε από την αρχαιοελληνική και ρωμαϊκή περίοδο.

Φαίνεται πως στην αρχαιοελληνική αποικία της πόλης Κυρήνη, που βρίσκεται στη σημερινή Λιβύη, χρησιμοποιούσαν ένα φυτό που έμοιαζε πολύ με γιγαντιαίος μάραθος (silphium στα λατινικά) και το οποίο οι πολίτες της χρησιμοποιούσαν τόσο στη μαγειρική, όσο όμως και στην ιατρική.

Το φυτό φαίνεται πως υπήρξε καταπραϋντικό για το βήχα, αλλά και ένα είδος φυσικού αντισυλληπτικού. Έτσι, ποιητές και συγγραφείς της εποχής το εξήραν για τις αντισυλληπτικές του ιδιότητες, που επέτρεπαν όπως είναι αντιληπτό την απόλαυση του έρωτα χωρίς τον φόβο μιας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης. Τόσο ξακουστό έγινε το φυτό στη ρωμαϊκή εποχή, που καλλιεργήθηκε μέχρι εξαφάνισης. Ο θρύλος μάλιστα λέει, πως το τελευταίο φυτό αποδόθηκε ως δώρο στον Ρωμαίο αυτοκράτορα Νέρωνα.

Ο 'καρπός' του φυτού, τα φύλλα δηλαδή μέσα στα οποία φυλάσσονταν οι σπόροι του φαίνεται πως έχουν τρομακτική ομοιότητα με την ερωτική καρδιά όπως την γνωρίζουμε σήμερα. Αυτό, σε συνδυασμό με τις ευεργετικές ιδιότητες του αχαλίνωτου, χωρίς συνέπειες σεξ, κάνουν πολλούς να συνδέουν την καρδιά με το εξαφανισμένο στο πέρασμα των αιώνων φυτό. Άλλωστε, η Κυρήνη που γνώρισε μέρες ακμής από την εμπορία του φυτού, φρόντισε να βάλει το σχήμα του μάραθου στο νόμισμα της, ένα σχήμα που μοιάζει με τέλεια, καλοσχηματισμένη καρδιά.

Η αρχαία ελληνική ιατρική

Αν και η παραπάνω ιστορία του μαγικού αντισυλληπτικού φυτού μοιάζει να δένει εκπληκτικά με τις ρίζες της καρδιάς, οι πραγματικοί γονείς του έρωτα είναι Έλληνες. Το σχήμα που σήμερα αποδίδουμε στην αγάπη, φαίνεται πως πρωτοεμφανίστηκε στις σημειώσεις και τις επεξηγήσεις του Γαληνού και του Αριστοτέλη. Ο Γαληνός υπήρξε ένας από τους σπουδαιότερους γιατρούς της αρχαιότητας, ίσως ο πιο σημαντικός μετά τον πατέρα της Ιατρικής, Ιπποκράτη.

Τόσο εκείνος, όσο και ο Αριστοτέλης, περιέγραψαν την καρδιά του ανθρώπου ως το σημαντικότερο όργανο του σώματος, το οποίο και έφερε τρεις κοιλίες. Η περιγραφή του δεν ήταν τυχαία, αλλά βασιζόταν στην παρατήρηση των οργάνων ζώων, πιθανότατα όρνιθων.

Η απεικόνιση της καρδιάς προήλθε λοιπόν κατά πως φαίνεται έπειτα από μελέτη των αρχαιοελληνικών συγγραμμάτων από μεσαιωνικούς επιστήμονες και καλλιτέχνες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο Ιταλός γιατρός Guido da Vigevano, ο οποίος και σχεδίασε μια σειρά από σχέδια ανατομίας του ανθρώπινου σώματος. Σε αυτά, η καρδιά έφερε το σχήμα που πλησίαζε όσο δυνατόν περισσότερο στις περιγραφές του Αριστοτέλη και όπως μπορείτε να δείτε θυμίζει πολύ την ερωτική καρδιά.

Αντίστοιχα, ο μουσουλμάνος φιλόσοφος και ιατρός Αβικέννας ενσωμάτωσε τις θεωρίες του Αριστοτέλη στη φυσιολογία του Γαληνού, καταλήγοντας και εκείνος σε ένα σχήμα που προσιδιάζει με την ερωτική καρδιά. Πίστευε πως η καρδιά είναι εκείνη που παράγει την αναπνοή "τη ζωτική δύναμη" του ανθρώπου, μέσω της σύσπασης του ανθρώπινου οργάνου.

Τα σχέδια του Νταβίντσι

Κατά την περίοδο της Αναγέννησης, ο Λεονάρντο Νταβίντσι σχεδίασε την καρδιά, στα πρότυπα των αρχαιοελληνικών μελετών και παρατηρήσεων του Γαληνού. Ο μεγάλος εφευρέτης προσέφερε ωστόσο πιο αναλυτική μηχανική λειτουργικότητα του οργάνου. "Η καρδιά δεν αποτελεί την απαρχή της ζωής, αλλά ένα δοχείο φτιαγμένο από πυκνούς μύες που παίρνουν ζωή και τρέφονται από μια αρτηρία και μια φλέβα, όπως και άλλοι μύες" σημείωνε πλάι στα σχέδιά του για το ανθρώπινο όργανο.

Υποστηρικτής της αριστοτελικής θεωρίας για την καρδιά υπήρξε όμως και ο Άγγλος γιατρός William Harvey που το 1653 έγραφε: "Ο ρόλος της καρδιάς είναι η κυκλοφορίας του αίματος, μέσω των αρτηριών". Ωστόσο, δεν αμφισβητούσε το μεταφυσικό της ρόλο, εκείνον δηλαδή της πηγής όλων των συναισθημάτων.

Χαρακτηριστικά, περιέγραφε το όργανο ως "βασιλιά" και "ήλιο" του σώματος. Οι παραπάνω μελέτες, αλλά και πολιτισμικές αναφορές οδηγούσαν στην απεικόνιση του οργάνου το 17ο αιώνα με έναν τρόπο που θύμιζε κάτι μεταξύ της αληθινής απεικόνισης και του συμβόλου της καρδιάς.

Η σύγχρονη επιστήμη αποτύπωση, εξέτασε και έδωσε το πραγματικό σχήμα στο όργανο που αιμοδοτεί όλο μας το σώμα. Έτσι, κατά κύριο λόγο κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα, μέσα από τη λαϊκή κουλτούρα και παράδοση, οι καρδιές πλημμύρισαν τα ερωτικά γράμματα και ραβασάκια και έγιναν το σύμβολο της αγάπης και της σεξουαλικής έλξης.

ΠΗΓΗ News247.gr από HISTORY/Stanford University